Martin Luther Kimdir ?

Martin Luther (1483-1546) Protestan mezhebinin kurucusu ve Alman teologu.

Eisleben'de (Almanya) dünyaya geldi, ilk öğrenimini Mansfeld'de, orta öğrenimini Eisenach'ta tamamladı. Erfurt Üniversi­tesi Güzel Sanatlar Bölümü'nde 1502'de lisans, 1505'te yüksek lisans derecesini aldıktan sonra babasının ısrarıyla hukuk öğrenimine başladı; fakat yakalandığı şid­detli bir fırtınadan kurtulunca keşiş ola­cağına dair Aziz Anne'ye verdiği söz üze­rine hukuk tahsilini bıraktı ve 1505'te Erfurt Aziz Augustine Manastırı'na gire­rek 1507 yılında papaz oldu. Bir süre son­ra Wittenberg Üniversitesinde ahlâk felsefesi profesörlüğüne tayin edilen Luther burada teoloji öğrenimine devam etti. 1509'da öğrenimini tamamlayınca aynı yıl Erfurt'a dönerek ahlâk felsefesi dersleri vermeye başladı. 1512'de ilahiyat sahasında doktor oldu ve Wittenberg Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde Kitâb-ı Mukaddes profesörlüğüne getirildi. Bir taraftan üniversitede Kitâb-ı Mukaddes üzerindeki dersleri, diğer taraftan bir pa­paz olarak halka verdiği vaazlarla geçen sonraki beş yıl Luther'de kiliseden ba­ğımsız düşünebilmenin temellerini oluş­turdu.

Luther'in manastır hayatına girdiği ilk yıllardan itibaren uzun bir süre dinî meselelerde yoğun bunalımlar yaşadığı bilin­mektedir. Temel problemini imanın nasıl kazanılacağı ve Tanrı'nin adaleti konuları oluşturmuştur. İç çatışmalarının devam ettiği sıralarda Ahd-i Cedîd'in, "Çünkü on­da Tanrı'nın adaleti imandan imana keşfolunur; nitekim doğru kişi imanla ya­şayacaktır diye yazılmıştır", şeklindeki ifadesi Luth­er'in iç dünyasında büyük değişikliklere yol açmış ve imanın mahiyeti konusunda kesin bir bilgiye ulaştığını düşünmüştür. Onun epistemolojisindeki bu değişim "evanjelik tecrübe" tabiriyle bilinir ve Luther'in teolojisinin özünü meydana ge­tirir. Ancak Luther'in tek problemi teolojik meselelerdeki birtakım açmazlar ol­mamıştır. Onun üzerinde durduğu bir başka konu da papalığın, yeni düzenleme­leriyle insanların kurtuluşunu garantile­yeceğine inanılan rüşvet haline getirdiği endüljans meselesidir. Luther endüljansa şiddetle tepki gösterdi ve doksan beş maddelik endüljans karşıtı iddialarını 1517'de VVittenberg Şato Kilisesi'nin ka­pısına asarak ilân etti. Bildiri, aynı zaman­da papalık otorite ve yetkileriyle ruhban sınıfının bazı uygulamalarını da eleştir­mekteydi. Böylece mesele teolojik bir problem olmaktan çıktı ve kilisenin re­form ihtiyacını gündeme getiren bir ko­nu haline geldi. Bu durumu yakından ta­kip eden papalık Luther'i fikrinden dön­dürmeye çalıştı. Augsburg, Leipzig ve VVorms'da düzenlenen meclislerde Luther hesaba çekildi ve iddiasından vazgeçme­yince 15 Haziran 1520tarihli papalıkta-mimiyle aforozla tehdit edildi. Luther 10 Aralık 1520'de bu belgeyi yaktı, nihayet 3 Ocak 1521 tarihinde Katolik kilisesinden aforoz edildi. 6 Mayıs 1521 tarihinde ilân edilen VVorms fermanıyla Luther'in dur­durulması gerektiği ve ona yardım eden­lerin hapsedileceği ilân edildiğinde Prens Frederick tarafından himaye edilen Luther, VVartburg Şatosu'ndaki ikameti esnasında on haftada Ahd-i Cedîd'i Yunanca'dan Almanca'ya çevirdi. 1522'de Wittenberg'de verdiği vaazlarla Reform hareketinin temellerini atan Luther, te­olojik fikirlerinin temel prensiplerini ta­mamladı ve daha sonraki bütün faaliyet­lerinde bu prensiplerin gelişmesi ve açık­lanmasına hizmet etti. Luther, 13 Haziran 1525'te rahibe Katharina von Bora ile ev­lenerek rahibelerle evlenme yasağını ka­bul etmediğini gösterdi. Evlilikten sonra Prens Frederick'in hediye ettiği Koburg Şatosu'nda dinî ve siyasî kargaşadan uzak bir hayat sürmeye başladı.

İmparator V. Karl, 1529 yılında Katolik kilisesinin tesiriyle II. Speyer Meclisi'ni toplayarak Alman prenslerinden Worms fermanını yürürlüğe koymalarını istedi. Reform hareketinin sosyal boyutu ile Luther'i aştığını gören prensler, impara­torun isteğine bir bildiriyle cevap vererek siyasî ağırlıkları yanında teolojik tavırla­rını da hissettirdiler. Bildiriyi onaylayan­lar, imparatorun ve Katolikler'in kararla­rını protesto ettiklerinden dolayı "protestan" vasfını aldılar, daha sonra Luther yanlıları da bu sıfatla anıldı. Artan Türk tehlikesine karşı Protestan prenslerinden yararlanmak isteyen V. Kari prensleri 1530'da Augsburg'a davet etti. Siyasî ya­saklı olduğu için toplantıya katılamayan Luther arkadaşı Philipp Melanchthon'u temsilci olarak gönderdi. Ancak Melanchthon'un Luther'in kaleme aldığı evharistiya, din adamlarının evliliği, günah iti­rafı ve ruhban sınıfının konumu gibi me­seleleri içeren tezi imparatoru ve prens­leri ikna edecek tarzda savunamaması V. Karl'ın Worms fermanını uygulamayı ta­lep etmesine sebep oldu.

Reformcu ve Protestan prensler, Luth­er'in de katıldığı Smalkald Birliği'nde siya­sî bir yol izleyerek imparatora direnme­nin meşru olduğu hususunda başta Fran­sa olmak üzere birçok ülkenin desteğini aldılar. Daha sonra da oluşan siyasî şart­ları iyi değerlendirip V. Karl'ı Lutherciler'e karşı aldığı önlemleri kaldırmaya ikna et­tiler. 23 Temmuz 1532'de Nürnberg An­laşması ile yeni bir konsil toplanıncaya ka­dar Protestanlar'a dinî konumlarını özgürce koruma imkânı verildi ve reform hareketi bütün Alman topraklarına ya­yılmaya başladı. Luther 18 Şubat 1546 ta­rihinde Eisleben'de öldü. 1555'te impa­rator, prensler ve reformcular arasında imzalanan Augsburg Din Barışı ile dinî bölünme resmîleştî ve Protestanlık siya­sî irade tarafından tanındı.

Luther'in eserlerinden bazıları şunlar­dır : Latince. Epistola Lulheriana od Leonem decimum summum pontificem. Dissertcıtio de liberîate Christiana per autorem recognita (1519); De Captivitate Babylonica ecclesiae praeludium (1520); De votis monasticis (1521); Enarrationes epistolarum et evangeliorum, quas postiJlas vocant (1521); De servo arbitrio (1525); Libellus de vita et moribus Turcarum (1529). Al­manca. Von den guten Y/ercken ( 1520); Von welltlicher Uberkeytt, wie weytt man yhr gehorsam schuldig sey{ 1523); Das diese Wort Christi (Das ist mein leib etçe.) noch fest stehen widder die Schwermgeister (1527); Vermanunge zum Gebet Wider den Türchen (1530) .